ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΝΟΜΑΡΧΙΑ , 'Ητοι Λόγος περί ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ

ΒΙΒΛΙΟ ΤΡΙΤΟ , Η ΕΛΛΑΔΑ ΣΤΑ ΔΕΣΜΑ ΤΗΣ
Πρίν όμως νά είσέλθω είς τοιαύτην έρευναν, ώ άγαπητοί, κρίνω άναγκαίον νά έξιστορήσω, έν συντόμω, τού παρόντος αίώνος τήν έλληνικήν άθλίαν κατάστασιν, τήν όποίαν, άναγινώσκοντες οί μεταγενέστεροι όμογενείς μου, νά άναστενάξουν καί νά κλαύσουν, οί δέ νύν νά έξυπνήσουν μίαν φοράν άπό τήν δουλικήν ληθαργίαν, διά νά ήμπορέσουν οί μέλλοντες νά τούς δοξάζωσι καί εύχαριστώσι μέ τά δάκρυα τής χαράς καί τής εύγνωμοσύνης. 'Η όθωμανική διοίκησις είναι τυραννική. Οί νόμοι των είναι άτελείς, σκληροί καί όλίγοι. 'Η πρώτη διαταγή τών νόμων των είναι, νά νομίζουν τούς λόγους τού τυράννου ώς νόμους άπαραβάτους. 'Η θρησκεία των συνίσταται είς τό νά δοξάζουν ένα θεόν, καί όλίγους προφήτας, έξ ήν ό πρώτος είναι ό Μωάμεθ. Είναι όμως πλήρεις δεισιδαιμονιών καί πιστεύουσι πολλά γελοιώδη πράγματα (1). Τά ήθη των είναι βάρβαρα. 'Ο χαρακτήρ των σοβαρός καί ύπερήφανος. 'Η άμάθειά των άκρα καί γενική (2).

1. Τούς σεληνιαζομένους νομίζουσιν ώς άγίους.
2. Οί νόμοι των τούς έμποδίζουσι νά σπουδάσωσιν έπιστήμας, καί άλλο δέν ήξεύρουσιν οί φιλόσοφοί των, είμή νά άναγνώσωσι μ' εύκολίαν τά έντάλματα τού Μωάμεθ.

'Ο τύραννος είναι πάντη έλεύθερος άπό κάθε στοχασμόν περί τής διοικήσεως, καί είναι ώσάν νά μήν είναι' οί νόμοι των δέ, έπειδή τόν άποθεώνοσι, διά τούτο δέν τού συγχωρούσι νά λάβη γυναίκα ώς σύζυγον, ώς πράγμα ούτιδανόν πρός τήν μεγαλειότητά του (1).
'Εβγαίνει μίαν φοράν τήν έβδομάδα άπό τό παλάτιόν του καί ύπάγει νά προσκυνήση τόν κτίστην τού Παντός είς τόν ναόν του. Αύτός, δέν είναι είς χρέος νά ήξεύρη άλλο, είμή νά τρώγη, νά κοιμάται καί νά στέκεται είς τό άλογον. 'Οσον μέν διά τάς έπιστήμας ή ξένας γλώσσας τού
είναι έμποδισμένη ή σπουδή των άπό τούς νόμους των, άν δέ καί άπό τήν ίδίαν του γλώσσαν δέν ήθελεν ήξεύρει νά προφέρη είμή δέκα λέξεις, βέβαια ήθελε τού ήτον άρκεταί, ώσάν όπού ποτέ δέν έχει χρείαν νά όμιλήση, καί όταν όμιλή, μόνον προστάζει νά φονεύουν τόν ένα καί
τόν άλλον. 'Ο λόγος του είναι νόμος άπαράβατος, καί οί σκλάβοι του νομίζουσι μεγαλείτερον άμάρτημα τήν παρακοήν πρός τά έντάλματά του, παρά ένεργούντες τα νά ήθελαν έκτελέσει τάς πλέον φοβεράς άδικίας (2).

1. Είς άναπλήρωσιν τοιαύτης έλλείψεως, φυλάττει περισφαλισμένας τετρακοσίας ή πεντακοσίας παλλακίδας είς τό εύρύχωρόν του παλάτιον, όπού άρπάζει άπό τά μέρη τής 'Ασίας καί άπό τήν 'Ελλάδα. Πρός τούτοις, ή μιαρά του ψυχή καί οί βάρβαροι νόμοι του τού συγχωρούσι νά άτιμάζη τήν φύσιν καί τήν άνθρωπότητα, καί ούτως φυλάττει είς άλλον παλάτιον έως διακοσίους νέους ώραιοτάτους, είς τοιαύτην χρήσιν προσδιωρισμένους. 

2. 'Οταν διορίζη καμμίαν συνέλευσιν είς τό παλάτιόν του, τότε αύτός δέν φανερώνεται, έπειδή φοβείται νά μήν τυφλώση τούς παρεστηκότας μέ τήν λάμψιν τής βασιλείας του. 'Οθεν, κρεμά άπό τό παράθυρον τό μανίκι τού φορέματός του, καί αύτός μένει μέσα νά πελεκά μερικά ξυλαράκια διά νά παστρεύη τά ώτία του. 'Οταν, πάλιν, έβγαίνει είς περιδιάβασιν, διά νά μήν μιανθή άπό τήν ούτιδανότητα τών λοιπών άνθρώπων, όπού αύτός νομίζει κατωτέρας φύσεως καί ότι νά έγεννήθησαν έξεπίτηδες διά νά ύπακούουν είς αύτόν, άλλάζει μορφήν, καί ένδύεται κοινά φορέματα, τό όποίον τού διορίζεται άπό τούς νόμους. 'Οσας φοράς δέ περιδιαβάζει είς τήν πολιτείαν, ή δύο ή τρείς, πάντοτε, προστάζει νά φονευθούν, πρίν έπιστρέψη, καί παραχρήμα ό δήμιος, όπού τόν άκολουθεί, τούς άποκεφαλίζει έπ' όδού.

'Οθεν, δέν εύρίσκεται ούτε ένας, όπού νά ζή βέβαιος ύπό τής δυναστείας του, δέν λέγω διά μίαν ήμέραν, άλλ' ούτε διά μίαν ώραν 

(1). Αύτός προσέτι νομίζεται παρά τών όθωμανών ώς καρδιογνώστης. 'Οθεν, εύθύς όπού τινός ή φυσιογνωμία δέν ήθελεν τού άρέσει, μέ ένα νεύμα τού ρίπτει τήν κεφαλήν χαμαί. 'Εν ένί λόγω, αύτός καταδικάζει είς θάνατον όποιον θελήση, καί κανείς δέν ήμπορεί νά τού άποκριθή. Τό «διατί;» είναι άμάρτημα τοιούτον ώς πρός αύτόν, όπού άν ήθελεν έχει έκείνος όπού ήθελε τό προφέρει δέκα ζωάς, βέβαια ήθελε τού δοθώσι δέκα θάνατοι 

(2). Δέν εύρίσκεται πράγμα, όπού οί νόμοι νά έμποδίζουσι τού τυράννου, έκτός τού οίνου. 'Αλλ' αύτός, όπού είναι συνηθισμένος νά μήν ύπακούη, όταν ένθυμήται αύτόν τόν όρισμόν τού Μωάμεθ, άδημονεί, καί άλλέως δέν ξεθυμώνει, παρά χύνοντας τό αίμα τινων ύπηκόων. Τοιούτος, λοιπόν, ύπάρχει, ώ άγαπητοί μου, ό τών 'Ελλήνων τύραννος, καί βέβαια πολλά χειρότερος άπ' ό,τι σάς τόν έπερίγραψα, καθώς όλοι σας τόν γνωρίζετε. Αύτό, λοιπόν, τό άγαλμα τής μωρίας έκλέγει έναν άπό τούς προειρημένους δούλους τής άσωτείας του, καί βέβαια τόν χειρότερον, καί τόν κηρύττει έπίτροπόν του, ήτοι άντιβασιλέα, καί δίδοντάς του τήν σφραγίδα τής κυριότητος, όσα κάμη, είναι καλά καμωμένα. 'Ιδού άλλος τύραννος χείρων τού πρώτου. Αύτός, λοιπόν, είναι έκείνος, όπού βαστά είς τάς μιαράς χείρας του τούς βαρυτάτους χαλινούς τής διοικήσεως καί τής δικαιοσύνης, καί τόσα μιλλιούνια ύπόκεινται είς τήν θέλησιν ένός άμαθούς τέρατος, όπού γεννηθείς καί άνατραφείς είς τόν κόλπον τής δουλείας καί τής άσωτείας, όχι μόνον δέν είναι άξιος νά διοικήση, άλλ' ούτε άξιος ήθελεν ήτον νά είναι ό ύποδεέστερος τών ύπηκόων. 'Ω! άλλοίμονον είς τούς 'Ελληνας, όπού τόν ύπακούοσι! 'Ακούσετε τώρα τόν τρόπον, μέ τόν όποίον αύτός διοικεί. 'Ο πρώτος, καί κυριώτερος, καί άπαράβατος νόμος είναι θέλησίς του. 'Οθεν, άν έξαιρέσωμεν μερικάς έντολάς τής θρησκείας των, κάθε άλλον νόμον άφανίζει τό κύρος του. 'Η άμάθειά του τόν βιάζει νά έκλέξη ένα κριτήν, τού όποίου δίδει τόν τίτλον τού Σοφωτάτου, ό όποίος άλλο δέν ήξεύρει, είμή νά γράφη καί νά άναγινώσκη τήν γλώσσαν του, μαζί μέ μερικά κεφαλαιώδη προστάγματα τού Μωάμεθ, όπού νά τά άκούση τινάς, τού έρεθίζουν γέλωτα. Τά περισσότερα άπό αύτά τά έντάλματα άναφέρονται είς τήν διατήρησιν τής θρησκείας καί μάλιστα είς τήν διαφύλαξιν τής άμαθείας. 


1. 'Αν τινας ήθελε συγγράψει τά όνόματα μόνον τών όσων ό νύν όθωμανός τύραννος έφόνευσεν άδίκως, ήθελεν ύπερέβη τοιαύτη καταγραφή τόν παρόντα μου λόγον είς τήν ποσότητα τών σελίδων. 

2. Κάθε φαμελίτης, όταν έβγαίνη άπό τό όσπίτιόν του, διά νά ύπάγη είς τήν άγοράν, νά θεωρήση τάς ύποθέσεις του, νομίζει τό ίδιον ώσάν νά έπήγαινε είς τόν πόλεμον, μέ τό νά μήν είναι βέβαιος, άν πλέον έπιστρέψη' όταν δέ έπιστρέφη, δέν ήμπορεί ούτε τότε νά αίσθανθή τήν γλυκύτητα τής συναναστροφής τών τέκνων του καί συγγενών του, φοβούμενος είς κάθε στιγμήν νά ίδή τό τέλος τής ζωής του.

'Η άπόφασις αύτού τού κριτού είναι άναντίρρητος. 'Ο κώδιξ τών τιμωριών του είναι βραχύτατος, καί δέν περιέχει, είμή τρείς μόνον τιμωρίας - τήν φυλακήν λέγω, τό ράβδισμα, καί τόν θάνατον, αί όποίαι είναι πάντοτε ένωμέναι μέ τήν χρηματικήν παιδείαν. 'Ο τρόπος, μέ τόν όποίον κρίνει καί άποφασίζει αύτός ό μωροκριτής, είναι τόσον παιδαριώδης καί άνόητος, όπού δύο ψευδομάρτυρες καί ένας κακούργος, είναι ίκανοί νά άφανίσουν τόν πλέον ένάρετον πολίτην 

(1). 'Ο δέ κριτής καθημερινώς πολιτεύεται, καί άποφασίζει τοιουτοτρόπως, ούτε ποτέ τόν τύπτει τό συνειδός διά τοιαύτας άνομίας 

(2). Διά τήν φύλαξιν καί εύταξίαν τής πόλεως, ό άντιβασιλεύς δίδει άπόλυτον έξουσίαν ένός δούλου του, νά κάμνη ό,τι τού φανή εύλογον. Αύτός, μήν ήξεύροντας πώς νά μεταχειρισθή τόν καιρόν του, είς άλλο δέν καταγίνεται, είμή είς τό νά γνωρίζη όλους τούς προδότας καί κακούργους τής πόλεως, καί νά έφευρίσκη τρόπους είς

1. 'Αν κανείς κακοποιός φθονή κανένα πλούσιον, τρέχει εύθύς πρός τόν κριτήν καί λέγει ότι έκείνος νά τού χρεωστή τόσην ποσότητα. 'Ο κριτής, άφού δοξάση πρώτον τήν τύχην διά τό άφευκτον μέλλον κέρδος του, κράζει τόν έναγόμενον καί τόν έρωτά, άν άληθώς χρεωστή τού ένάγοντος έκείνην τήν ποσότητα όπού τού ζητείται, άποκρινόμενος δέ αύτός τό όχι, τότε έρωτά τόν ένάγοντα άν έχη μάρτυρας, ό όποίος λέγει τό ναί, καί ό μωροκριτής τού δίδει καιρόν τρείς ήμέρας, διά νά φέρη τούς μάρτυρας, καί τόν έναγόμενον βάζει είς φυλακήν. 'Αν μετά τρείς ήμέρας ό ένάγων εύρη καί παρησιάση δύο ψευδομάρτυρας, ό έναγόμενος είναι είς χρέος νά πληρώση όσα έκείνοι ψευδομαρτυρήσουν ότι χρεωστεί, άν δέ καί δέν τούς φέρη, τότε ό κριτής έλευθερώνει τόν άδικημένον, πλήν λαμβάνει παρ' αύτού τό δέκατον είς τήν ποσότητα όπού άδίκως τού έζητήθη, χωρίς ποσώς νά τιμωρήση τόν ψεύστην. 'Αν πάλιν ό άδικημένος όρκισθή ότι δέν χρεωστεί, τότε οί μάρτυρες δέν χρησιμεύουν, καί αύτός δέν πληρώνει άλλο είμή τό δέκατον, είς τρόπον όπού, άν καί άληθώς είναι χρεώστης, μέ τό ίδιον μέσον τού όρκου δέν πληρώνει τό χρέος του. 

2. 'Αφού πλύνη τάς χείρας καί ραντίση τά ύποδήματά του καί τήν κεφαλήν του μέ όλίγον νερόν, αύτός πιστεύει, κατά τήν θρησκείαν του, ότι μένει παστρικός καί άκηλίδωτος άπό κάθε άμαρτίαν. τό νά άδική τόν ένα ή τόν άλλον 

(1). 'Οταν τινάς ήθελεν άποκριθή είς αύτούς τόν παραμικρόν λόγον, είναι τό ίδιον, ώσάν νά ήθελεν ύπογράψει τήν άπόφασιν τού θανάτου του, έπειδή εύθύς τόν συκοφαντούσι, καί μέ δύο ψευδομάρτυρας έμπροσθεν τού κριτού των βεβαιούσι, ότι τούς ύβρισε τήν θρησκείαν, καί παραχρήμα τόν θανατώνοσι 

(2). 'Ιδού, άγαπητοί μου, πώς διοικείται τήν σήμερον ή όθωμανική δυναστεία. Διοίκησις, όσον τυραννική, τόσον εύκολος, καί τοιαύτη, όπού δέν ήμπορεί τινάς νά ύποθέση μίαν χειροτέραν άπό αύτήν. Αύτός, λοιπόν, ό άντιβασιλεύς έκλέγει πάντοτε όποιον θελήση, τάς περισσοτέρας φοράς όμως δίδει αύτήν τήν τιμήν, ή τού μαγείρου του, ή τού δούλου του, καί τόν ψηφίζει κυβερνήτην καί άπόλυτον κύριον μιάς 

1. Περιφερόμενος είς τήν άγοράν καί είς τάς όδούς, έχει κάθε έξουσίαν καί δύναμιν νά ξυλίση καί νά φυλακώση όποιον θελήση άπό τούς πολίτας, πολλάκις δέ καί θανατώνει, καί μένει πάντοτε άνερεύνητος. Οί βαρβαρώτατοι όπαδοί του μέ άκραν άσπλαγχνίαν καί αύθάδειαν, ποίον κτυπούσι, ποίου άρπάζουσι χρήματα, άλλου φορέματα, άλλου είδη πραγματειών, καί κανείς δέν τολμά νά τούς είπή κανένα λόγον. Οί Θεσσαλονικείς καί Λαρσινοί ύποφέρουσι κατ' άναλογίαν πολλά περισσότερον άπό τούς λοιπούς 'Ελληνας, ώσάν όπού σχεδόν καθ' έκάστην φονεύονται δύο καί τρείς χριστιανοί.

2. Μύριοι είναι οί τρόποι, μέ τούς όποίους οί σκληροτράχηλοι όθωμανοί δίδοσι τόν θάνατον είς τούς άθώους 'Ελληνας, ό συχνότερος όμως είναι τό κρέμασμα. Οί πλάτανες τών 'Ιωαννίνων είναι άδιακόπως πεφορτωμένοι άπό σώματα νεκρά. 'Ο σκληρόκαρδος τύραννος 'Αλής πολλούς άπεκεφάλισε μέ τό πριόνι, άλλους έπνιξεν είς τήν λίμνην, άλλους έφόνευσε, θέτοντας έπάνω είς τό στήθος των άνυπόφορα βάρη, άλλους έθαψεν ζωντανούς, πολλών έσύντριψεν τάς χείρας, τούς πόδας καί έπειτα τήν κεφαλήν, πλήθος έπαλούκωσε, καί άπό δύο Σουλιώτας όπού έφύλαττεν διά ένέχυρον, τόν μέν ένα έπρόσταξε καί τόν έγδαραν ζωντανόν, τόν δ' έτερον έσούβλισαν καί έπειτα έψησαν ζωντανόν.

πόλεως τής έπικρατείας, είς τρόπον όπού κάθε πόλις τής όθωμανικής έξουσίας διοικείται άπό ένα μάγειρα ή ένα δούλον (1).

'Η όθωμανική αύλή δέν φυλάττει μισθωτά στρατεύματα, καθώς τά έτερογενή βασίλεια, έκτός άπ' όσα διά τήν κοινήν εύταξίαν ύποθέτει άναγκαία είς τήν βασιλεύουσαν. 'Οθεν, όταν τής χρειασθούν, αύτοί οί κυβερνηταί τών διαφόρων πόλεων είναι είς χρέος, νά εύρουν στρατιώτας καί νά τούς πληρώσουν έξ ίδίων των, ό καθείς κατ' άναλογίαν τής έπικρατείας του. 'Η πενιχρότης τής καταστάσεως αύτών τών κυβερνητών, πρίν λάβωσι τό σκήπτρον τής δυνάμεως, άρκετώς μάς δηλοποιεί τήν πτωχείαν των, καί τάς περισσοτέρας φοράς, όταν πηγαίνουν είς τάς έπικρατείας των, εύρίσκονται καταχρεωμένοι, διά τά χαρίσματα όπού είναι
βιασμένοι νά κάμνωσι, καί διά τήν άκραν πολυτέλειαν, όπού φυλάττουσι. Εύθύς, λοιπόν, όπού λαμβάνει τό σκήπτρον τής κυριότητος κανείς άπό αύτούς, είσέρχεται είς έκείνην τήν πόλιν, καί πρώτος του στοχασμός είναι νά άρπάση όσα περισσότερα ήμπορέση, διά νά πληρώση τό χρέος του καί νά πλουτίση (2). 'Αλλά μέ ποίον τρόπον ‰ρα γε πλουτίζει; 'Ε, πολλά εύκολος είναι δι' αύ

1. Αύτοί οί κυβερνηταί είναι σχεδόν όλοι άγράμματοι, όταν δέ συμβαίνη ν' άπολαύση μία πόλις διά κυβερνητήν κανένα άπό έκείνους τούς νέους, όπού έχρησίμευσαν είς τήν άσωτείαν τού τυράννου, τότε έκείνη ή πόλις νομίζεται εύτυχής, διά τοιαύτην τιμήν, καί ό κυβερνητής λαμβάνει, μαζί μέ τόν τίτλον, καί τρείς ούράς άλόγων χάρισμα άπό τόν βασιλέα, διά σημείον μεγαλειότητος.

2. Δύο αίτια τόν βιάζουσι, διά νά είπώ ούτως, νά πλουτίση μέ άδικίας' τό μέν πρώτον, είναι τό παράδειγμα τών πρό αύτού, τό δέ δεύτερον, ό άφευκτος καί ταχύς έξορισμός όπού τόν προσμένει. 'Οθεν καί προσπαθεί, όσον όγληγορώτερα δυνηθή, νά συνάξη περισσότερα χρήματα.

τόν. Εύθύς, όπού είσέλθη είς τήν πόλιν, κράζει τούς πλουσιωτέρους πολίτας, καί τούς λέγει, ότι ό βασιλεύς των έχει χρείαν άπό στρατεύματα, καί ότι αύτός είναι είς χρέος νά προβλέψη άναλόγως είς τήν δύναμίν του. 'Οθεν, έξακολουθεί, τού είναι άναγκαία τόση ποσότης χρημάτων, καί ότι είς δύο ήμέρας νά τού τήν φέρωσι, άλλέως θέλουσι τιμωρηθή μέ τόν θάνατον. Οί ταλαίπωροι χριστιανοί, άν άγαπώσι τήν ζωήν των, πρέπει νά έτοιμάσωσι καί πρωτύτερα καί περισσοτέραν τήν ζητηθείσαν ποσότητα, άν δέ κανένας άποκοτήση νά είπή τό όχι, εύθύς θανατούται. 'Επειτα προστάζει αύτούς τούς ίδίους, νά τού έτοιμάζωσι, καθ' έκάστην, τόσην ποσότητα άπό κάθε είδος ζωοτροφίας, δι' όσους έχει μαζί του καί διά φορέματά των όμοίως, έκτός άπό τά όσα οί ύπ' αύτού μικροί τύραννοι άρπάζουσι καί κλέπτουσι άπό τούς ύπηκόους (1) καί ούτως, είς όλίγον καιρόν, πλουτίζει μέ χωρίς δυσκολίαν ούτε κίνδυνον. Παρακαλώ τόν άναγνώστην νά μήν θαυμάση διά τήν τοιαύτην διήγησιν. 'Εγώ τήν έγραψα, όχι πώς δέν ήξεύρω, ότι είναι πασίδηλος τοίς όμογενέσι μου 'Ελ

1. 'Ο τών 'Ιωαννίνων τύραννος, διά νά ύπερέβη τούς όμοίους του είς τήν κακίαν, άγόρασεν στανικώς, καί χωρίς ποτέ νά πλη- ρώση, όλα τά πέριξ ύπάρχοντα τών κατοίκων. Καί ούτως, συνάζει αύτός μόνον τούς καρπούς όλης τής έπικρατείας, άφήνοντας τών γεωργών μόλις όσον χρειάζεται διά νά ζήσουν. 'Ανάμεσα δέ είς τούς διαφόρους τρόπους, όπού έπιχειρίζεται, διά νά έκδύη τούς ύπηκόους του, ό συχνότερος είναι ό άκόλουθος: 'Εκλέγει κανένα άπό τούς δούλους του, καί τόν κάμνει διοικητήν είς ένα ή είς περισσότερα χωρία, πλήν αύτήν τήν διοίκησιν τού τήν πωλεί όσον θέλει. 'Οθεν έκείνος, διά νά έβγάλη τά όσα έπλήρωσε, καί νά κερδίση, άρπάζει πλέον καί έκδύει φανερά όλους, άλλ' άφού πλουτίση, εύθύς ό τύραννος τόν κράζει, τόν βάζει είς τήν φυλακήν καί τού τά παίρνει, καί έπειτα, ή τόν φονεύει, ή τόν ξαναβάνει είς τήν ίδίαν έπιχείρησιν, διά τό ίδιον πρώτον τέλος.

λησι, άλλ' άν κατά τύχην τό παρόν βιβλιάριον έκπέση είς τήν όψιν τινών, όπού έχουσι τήν αύθάδειαν νά όμολογούσι, ότι σχεδόν σχεδόν τούς άρέσκει ή όθωμανική διοίκησις, νά καταλάβουν, άν είναι δυνατόν, μίαν φοράν τό λάθος των, καί νά τρομάξουν είς τήν άναισθησίαν των. Τώρα, άγαπητοί μου, όπού έδιηγήθην τόν άνυπόφορον τρόπον τής διοικήσεως τών τυράννων τής 'Ελλάδος, όχι βέβαια όσον έπρεπε διεξοδικώς, άλλ' όσον τό παρόν θέμα καί ό σκοπός μου τό έσυγχώρησε, τώρα, λέγω, όπού ή μόνη διήγησις, άρκετώς μάς άπέδειξε, πόσον είναι ό αύτός τρόπος τυραννικός καί άνυπόφορος, μέ τήν αύτήν συντομίαν θέλω σάς ένθυμίσει μέ πόσην στενοχωρίαν οί ταλαίπωροι 'Ελληνες άναπληρούσι είς τά πρός τό ζήν άναγκαία, καί πόσα βάρη ύποφέρουσι. Μετά ταύτα δέ θέλω έρευνήσει τάς αίτίας τής μέχρι τούδε άναιδεστάτης μας ύπομονής. Διά περισσοτέραν σαφήνειαν όμως κρίνω άναγκαίο νά όμιλήσω πρώτον περί τού άριθμού τών 'Ελλήνων καί τών τυράννων αύτών. 'Αλλ' έπειδή, ώ άγαπητοί μου, τά περιστατικά μ' έμπόδισαν άπό τό νά έκτελέσω τήν θέλησίν μου, καί νά περιδιαβάσω τήν 'Ελλάδα καί όλην την όθωμανικήν έπικράτειαν, διά νά έπαριθμήσω μόνος μου καί καθώς πρέπει, τούς έν αύτή κατοικούντας, διά τούτο συντρέχω είς τούς πλέον νέους καί πλέον άξιοπίστους γεωγράφους, νά άντλήσω κάν άπ' αύτούς έκείνο, όπού μόνος μου δέν έδυνήθην νά άπολαύσω. 'Αφού, λοιπόν, μέ άκραν έπιμέλειαν έξέτασα πολλούς συγγραφείς, οί περισσότεροι άπό τούς όποίους δέ συμφωνούσιν άλλήλων των, καί σχεδόν όλοι έκτείνοντα,
είς περιττολογίας καί άφήνουσι είς σκότος τά άναγκαιότερα πράγματα τής γεωγραφίας, εύρον δι' άληθεστέραν ή πλησιεστέραν είς τήν άλήθειαν τήν έπακόλουθον έπαρίθμησιν, είς τήν όποίαν, βέβαια, ούτε έγώ δέν τολμώ νά καταπεισθώ μέ άναμφιβολίαν, άλλ' ούτε άπίστευτος καθόλου μού φαίνεται. 'Οθεν, έγώ μέν τήν έκθέτω, όποιος δέ είναι βεβαιότερος, άς τή διορθώση, καί θέλω τού μείνει εύχάριστος. Τό όθωμανικόν βασίλκειον είς τήν Εύρώπην διατρεί
ται είς τάς άκολούθους δεκατρείς έπαρχίας, δηλαδή Βλαχίαν, Μολδαβίαν, Βουλγαρίαν, Σερβίαν, Μπόσναν, Δαλματίαν, 'Αλβανίαν, 'Ηπειρον, Θεσσαλίαν, Λειβαδίαν, Πελοπόννησον, Μακεδονίαν καί Ρούμελην. Οί κάτοικοι δέ είναι σχεδόν δέκα όκτώ μιλλιούνια, μαζί μέ τούς νησιώτας τού 'Αρχιπελάγους. Οί δέ χριστιανοί ώς πρός τούς όθωμανούς, είναι ώς τό 115 πρός τό 29. Διά
τούς ξένους, όπού κατοικούσι είς τήν όθωμανική έπικράτειαν, καί άλλογενείς, όντες κατά πολλά όλίγοι, δέν τούς άναφέρω (1). Τόσον πλήθος 'Ελλήνων, ώ άγαπητοί, πώς άραγε νά ζή; Αύτό λοιπόν, θέλω έξετάσει τώρα καί άκούσετε 'Ας ύποθέσωμεν, διά τό εύκολώτερον, τούς κατοίκους τού όθωμανικού κράτους είς τήν Εύρώπην άς 100. 'Αναλόγως, λοιπόν, είς τήν είρημένην έπαρίθμησιν, οί χριστιανοί πρέπει νά είναι άς 80, καί οί όθωμανοί άς 20.

1. 'Από τήν άνωθεν έπαρίθμησιν, εύκόλως φαίνεται, ύφείλοντας άπό κάθε έκατόν μόνον δεκαπέντε, ότι άξιοι διά τά άρματα άπό μέν τούς χριστιανούς ήμπορούσαν νά είναι 2.156.250, άπό δέ τούς όθωμανούς 543.750. Είναι πρός τούτοις άναγκαίον νά ένθυμηθή ό άναγνώστης, ότι οί περισσότεροι άπό τούς όθωμανούς κατοικούσιν είς τάς πολιτείας, καί έξακολούθως δέν είναι όσο οί χριστιανοί έπιτήδειοι είς τά άρματα, άλλά περί αύτών κατωτέρω ρηθήσεται.

'Από αύτούς τούς έκατόν, είς μέν τάς πόλεις (1) μόλις εύρίσκονται τά 3/10, οί δέ λοιποί κατοικούσιν είς τά χωρία (2). 'Εκ τών όθωμανών ούν οί περισσότεροι ζώσιν άπό χρονικά είσοδήματα, όπού συναθροίζουσιν άπό τά πλήθη τών ύποστατικών των, οί δέ λοιποί διά τού έμπορίου καί τεχνών, ώς πάντως άσύδοτοι, κερδίζουσιν άρκετώς, καί ζώσιν κάλλιστα. 'Αλλ' οί χριστιανοί τής 'Ελλάδος, φεύ! οί γλυκύτατοί μου όμογενείς καί όμόθρησκοι, είναι τήν σήμερον τό πλέον θλιβερόν θέαμα είς τό θέατρον τού κόσμου. 'Αρχινώντας λοιπόν άπό τούς γεωργούς, ήτοι χωριάτας, φρίττει τό πνεύμα μου, είς τό νά διηγηθώ τήν ζωήν τους. Αύτοί οί τάλανες, άφού κοπιάσουν δι' όλον τόν χρόνον καί ύποφέρουν άνεκδιήγητα βάσανα, ποτέ δέν τούς περισσεύει ό καρπός τών ίδρώτων των, διά νά άναπαυθώσιν ούτε μίαν ήμέραν, καί σχεδόν πάντοτε εύρίσκονται στενοχωρημένοι νά πωλώσι μέρος άπό τά φορέματά των, διά νά ζωοτρέφωνται.

Συνέχεια